Koe.

Ik schreef het al, we zijn in Bodegraven op een camping. Het weer is goed, de mensen op dit veldje zijn vriendelijk en amuseren zich zo te zien prima, Jip en Davo liggen relaxed op het gras dat zacht en verend is en waar veel klaver tussen groeit. Vliegtuigen vliegen soms tijdens de spitsuren om de dertig seconden laag over, maar het schijnt niemand op te vallen. Men amuseert zich.

Vanmorgen vroeg, de camping was nog in diepe rust, ging ik de honden uitlaten op het doodlopende pad dat hier pal achter loopt. Ver strekt het uit de weide in, schijnbaar eindeloos.

Jip en Davo deden hun business, en al wist ik dat het pad doodloopt, toch liepen we nog een eind verder, naar het verdwijnpunt van het pad. Rechts van me kwam een tractor aanrijden, in een weiland dat twee brede sloten en een weiland van mij vandaan was. Ik hoorde de 'boer' praten toen hij uitstapte. Ik dacht nog: dat krijg je nou als je de hele dag eenzaam in een geluiddichte en gekoelde cabine zit van zo'n monstertractor. Hij liep naar de sloot, stond daar even met handen in de zijde. Ik keek niet meer naar hem, liep verder.

Het einde van het pad naderde en ik keerde om en zag tot mijn schrik dat de boer met de tractor een koe uit de sloot sleepte. Lang uitgestrekt, de kop in de richting van de tractor, de achterpoten lang uitgestrekt achter de koe. Het zag er heel naar uit en ik besefte dat die koe gisteren of vannacht in de sloot zal zijn verdronken. De witte vlekken waren vuil, het was of er een gore lap uit de sloot was getrokken.

De boer stapte uit de tractor, liep naar de koe en gaf hem een schop tegen de rug, bukte zich en duwde tegen het dier. Ik keek. Hè!?! Zou het dier nog leven dan? Na een nacht in een sloot? Als een koe nog leeft dan kan je haar toch niet zomaar aan de kop uit de sloot trekken? Dat gaat op de tv in ieder geval heel wat diervriendelijker. 

Ja hoor, opeens leek het of er iets bewoog in het vuile bergje dat koe was. Ze tilde haar kop op. Maar hoe de boer ook duwde en trok, de koe stond niet op en bleef in deze 'halve' houding liggen. De boer stapte in zijn tractor en reed weg.

Ik was verder gelopen, terug in de richting van de camping, maar zag dat in hetzelfde weiland, van de koeienboerderij af, een lange sliert koeien aan kwam lopen. Zouden de koeien nou een soortgenoot missen? Hebben ze gedacht: hee, waar is Berta 398? Ik keerde om en liep door het nog natte gras in de richting van de arme koe, ik wilde zien of haar soortgenoten haar zouden stimuleren om toch maar op te staan. Tegengehouden door een sloot bleef ik staan. 

Achter elkaar kwamen de koeien aanlopen totdat ze bij de koe kwamen die daar onderkoeld en halfdood in de weide lag. De koeien verzamelden zich om haar, roken aan haar maar liepen toen verder, naar de weide waar ze heen moesten. Want koeien weten wat er van ze verwacht wordt.

Zo liep de hele kudde langs, soms treuzelde een groepje bij de zich nog steeds niet verroerende koe, maar ze liepen allemaal door, haar alleen latend. De koe verroerde zich niet, legde haar kop weer op de grond. Ik vond het een hartbrekend gezicht.

Ik liep het weiland weer over terug naar het pad en zag dat de boer terugkwam, ditmaal op een quad (vierwielige brommer). Hij stapte af en gooide iets op de grond, voor de koe haar kop, maar ook vouwde hij een deken uit en legde die over de koe heen. Probeerde nogmaals om de koe op haar poten te duwen, maar gaf het al snel op. Ging daarna hangend op zijn quad bij de koe staan kijken. 

Traag en telkens omkijkend was ik terug gelopen naar de camping, in gedachten bij de koe, hoe komt het dat een koe niet gemist wordt, dat ze een hele nacht in een sloot kan liggen? Ik dacht na over het leven van de koe in het algemeen en daar werd ik niet vrolijk van. Als stiertje kan je het al helemaal schudden, dan eindigt je leven al heel snel. Ben je een vaars dan worden al jong je horens afgebrand, je krijgt een flink gat in je oren voor oormerken, je mag een keer een kalf werpen omdat je melk moet gaan produceren, en dan eindigt je leven gemiddeld op vijf á zesjarige leeftijd in het abottoir en dat terwijl je dan in de kracht van je leven bent, wel zo'n vijftien tot twintig jaar oud kan worden.

Waarom worden ze zo jong al gedood? Ik Google even en lees: de jonge koeien zouden beter 'genetisch materiaal' hebben en weer meer melk produceren dan haar voorgangsters. Vandaar het korte leven. De waanzin hiervan voel ik in de rechtop staande haartjes van mijn nek terwijl ik dit op het internet lees.

Ach, ik lees ook nog dat de oudste koe in Nederland zelfs 25 is geworden, en in Ierland stierf een koe op  48-jarige leeftijd, Big Bertha, ze stierf in 1993. Die koe ging bijna een mensenleven mee, wie heeft er zoveel van haar gehouden dat ze zo oud mocht worden?

Mijn romantische beeld van een boer die puur uit liefde voor het landleven en voor de dieren een boerderij heeft is al op jonge leeftijd verdwenen nadat ik, spelend op de dijk bij Oostvoorne een boer zag die zittend op een eenpotig melkkrukje zijn koe molk. De koe zwiepte met haar staart en die kreeg de boer in zijn gezicht. De boer stond op, pakte het melkkrukje en ranselde daar het arme dier vreselijk mee af; het bonkende geluid dat het krukje maakte op de ribben van het dier zal ik nooit vergeten. Schreeuwde ik, of wij? Mijn zus Marijke was bij me weet ik nog. Ik weet het niet meer, maar nog steeds voelt het van binnen zo, dat ik schreeuwde, maar dat er misschien geen geluid kwam. Ik weet nog dat ik naar ons huisje rende om mijn vader op de hoogte te stellen van de dierenmishandeling, ik meende toen nog dat mijn vader alle problemen in de wereld kon oplossen.  

Ik noem mezelf een dierenvriend., al heb ik een hekel aan sommige levensvormen (bloedzuigende krengen bijvoorbeeld) . Zelfs de kleren opvretende motjes die ik telkens weer in mijn huis aantref probeer ik levend naar buiten te zetten, al lukt dat vaak niet want ze gaan snel stuk. Ook het wespennest dat vorig jaar (hinderlijk) pal naast de buitendeur zat gaf ik het voordeel van de twijfel (op verzoek van Koos Dijksterhuis die voor de wespen een pleidooi in De Trouw had geschreven) . Koos had gelijk, overlast is tijdelijk, nadat de koninginnen eind augustus waren uitgevlogen vertrok de rest ook, al bleef een aantal doelloos rond het huis hangen of kropen ze rond op zolder of kwamen ze via de kieren tussen kozijn en metselwerk ook wel het huis binnen. Een wespennest wordt geen tweede maal gebruikt, schreef Koos nog. Hij had gelijk, geen wesp te zien dit jaar.

Hoe ouder ik word, hoe beter ik ga voelen hoe kwetsbaar en bijzonder het leven is, ook van een mug. (opmerking van mijn moeder: zelfs een mug hecht aan het leven).

Maar voordat ik afdwaal en over insecten begin .... ik had het over koeien. Maar ik had het net zo goed over andere 'productiedieren' kunnen hebben. Was het maar zo dat deze dieren niet meer als product werden gezien, de stallen niet meer zo gebouwd mochten worden dat de dieren levend kunnen verbranden als er brand uitbreekt (er zijn geen regels voor brandmelders of sprinkler-installaties), of dat er duizenden dieren bij elkaar in stallen gepropt mochten worden.

Waar halen we het gore lef of vermeende recht vandaan? Dat recht wordt in Wageningen en Den Haag of zelfs in de kerken verkondigd, maar dat zijn niet de mensen die welzijn voor mens en dier als levensdoel hebben. Dus. Het moet anders lieve mensen. Eet geen of weinig vlees. Zou het landschap ook van opknappen.

De hele dag was ik de hort op. We hebben wat rondgefietst op dijken waar de schapen zo tam waren dat ze geen stap opzij gingen voor de honden. Integendeel, toen Davo iets te nieuwsgierig zijn lange neus uitstrekte naar een schaap 'blafte' het schaap en Davo maakte een sprong opzij van de schrik. 

We zaten lang op terrasjes, keken en luisterden naar alles wat om ons heen gebeurde. Tegen de avond keerden we terug op de camping. Een van de eerste dingen die ik deed was de camping aflopen en turen over het weiland. De koe was weg. Had ze het gered? Had ze die nacht in de sloot, de onderkoeling, de schrik, het uit het water gesleept worden overleefd? Geen idee.

En heb je niets met koeien? Wij hebben er de dieren van gemaakt die het nu zijn, maar hun voorouders waren ooit sterke dieren die over de aarde trokken, geleid door een ingebouwd kompas dat nog steeds in hun genen aanwezig is. Lees dit eens, en verwonder en bewonder:

(http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/archief/article/detail/1627997/2008/08/27/Vee-staat-van-noord-naar-zuid.dhtml:)

Vee staat van noord naar zuid

Van onze redactie wetenschap − 27/08/08, 00:00

Geen boer was het ooit opgevallen, maar runderen staan meestal in de richting noord-zuid. Herten ook. Een magnetisch kompas?

Satellietbeelden van Google Earth laten zien dat koeien en herten opvallend vaak grazen en rusten in de richting van noord naar zuid, of andersom. Er moet een magnetisch zintuig in hun kop zitten, speculeren de ontdekkers hiervan in het vakblad de PNAS.

Duizenden jaren waren we er blind voor, maar de beelden van 8.510 runderen van 308 weiden wereldwijd en van 2.974 herten en reeën van 241 locaties in Tsjechië bewijzen het. Het is niet duidelijk of het vee liever noord-zuid staat dan zuid-noord, want kop en staart zijn op de beelden niet goed te onderscheiden. Twee derde van de herten staat met het gewei naar het noorden, een derde andersom.

Boeren hebben wel andere wijsheden over koeiengedrag. Vee staat met de kop in de wind, schapen met de kont. Op koude zonnige ochtenden poseren ze loodrecht naar de zon toe: zo pakt hun hele lijf wat warmte mee. Uiteraard moet je parallel met de koude wind mee grazen, dat kost minder warmte. En vooral niet in elkaars schaduw gaan staan als het zonnetje maar zwak schijnt. Is ’ie te heet, zoek dan een boom.

Dat zijn gelegenheidsgedragingen. Nu wordt duidelijk dat het vee zich structureel naar de as van het magnetisch veld van onze planeet richt. Op plaatsen waar dat veld wat zwakker is, in Afrika en Zuid-Amerika, zijn de runderen ook ietsje minder noord-zuid-vast. Elders volgen herten hun voorbeeld: zelfs de afdrukken van hun slaapplaatsen in de sneeuw wijzen op dezelfde oriëntatie.

Wind en zon kunnen het gedrag van deze dieren niet verklaren: het weer varieert nogal en juist in gebieden met straffe winden zou de koe zich eerder west-oost moeten opstellen. Kortom, het vee stelt ons hier voor een raadsel.

Natuurlijk zijn er genoeg dieren bekend die navigeren op het aardse magnetisch veld: insecten, vissen, vogels. Sommige blindmuizen bedienen zich er ondergronds ook van. Maar wat moeten rund en hert in dat rijtje? Voer voor hersenwetenschappers, schrijven ze in de PNAS. Eén theorie: je positie ten opzichte van de veldas beïnvloedt sommige lichaamsprocessen. Misschien verkiest de mens daarom een vaste slaaprichting. Dat willen de onderzoekers nog eens nagaan bij kampeerders.