Zojuist lag ik na te denken over vriendschap, op mijn zij liggend samen met een hond. Davo. We lagen wat krap en hij zuchtte en steunde ongemakkelijk, stond weer op, draaide een rondje, en nog een rondje, en rolde zich toen zo comfortabel mogelijk op: met zijn rug deels tegen mijn opgetrokken benen, deels tegen de rugleuning van de bank, zijn snuit tussen zijn lange poten die hij opvouwde tegen en op de arm waarop mijn hoofd rustte. Zijn voorhoofd lag nu tegen mijn neus en mond. Ik ademde zijn niet-hondengeur van droog gras en stro in. Ieder haartje kon ik tellen, als ik uitademde trilde hij even met een oor maar opende zijn ogen niet meer. Met mijn vrije hand streelde ik zijn warme schedeltje. Kan je van een hond houden zoals van een vriend? Ik peinsde over de liefde en vriendschap tussen mens en mens, en mens en dier.
Onlangs las ik in een oude Happinez een artikel over vriendschap. Ik las het tussen neus en lippen door, zittend in een wachtkamer, tot ik de woorden zag die ik zelf altijd gebruik: 'de liefde die vriendschap heet', misschien niet met exact dezelfde woorden, maar het scheelde niet veel.
Het artikel begon met samenvattende woorden: 'vriendschap kent vele gezichten: van vage kennis tot diepste zielsverwant. Maar wat al deze soorten vrienden met elkaar delen: ze geven jou de kans om te groeien.' En even later: 'vriendschap is een zone zonder gevaar, omdat je elkaar accepteert zoals je bent'. Waarmee bedoelt wordt dat er geen gevaar van elkaar te duchten valt, dat je geen moreel oordeel over elkaar hebt, elkaar accepteert en liefhebt.
Volgens Aristoteles bestaan er drie niveau's van vriendschap. Het eerste niveau is dat van het nut: de handige vriendjes aan wie je iets hebt. Daar is niets mis mee, het zijn de mensen die je belt als je wat nodig hebt, hulp wil of wat gedaan wilt hebben. (Hier vallen ook de internetvrienden onder, stelde de Happinez.)
Op het tweede niveau komen de mensen met wie je een interesse deelt, samen muziek luisteren, naar de film, etc. Een kaartclubvriend, samen sporten of winkelen. De persoonlijke, emotionele band is in dit niveau wat sterker dan op het eerste niveau.
Er staat nog veel uitleg over dit niveau beschreven maar dit vond ik het interessantst: 'op dit niveau is de vriendschap min of meer afhankelijk van de wederzijdse beïnvloeding: als een van die vrienden zich opeens anders gaat gedragen kan de vriendschap kapot gaan. MAAR, als de vrienden de verschillen kunnen accepteren en toch om elkaar blijven geven kan de vriendschap overgaan naar een hoger stadium.'
Het hoogste niveau van vriendschap gaat volgens Aristoteles 'nergens om'. Natuurlijk kunnen deze contacten ook nuttig zijn en kunnen vaak aangenaam zijn, maar dat is niet de diepste kern. Die is niet in woorden uit te drukken. Je geeft om elkaar, gewoon omdat je om elkaar geeft. Zoals de Franse filosoof Montaigne zei over zijn beste vriend: omdat hij het was, omdat ik het was'. Kijk, dat is mooi omschreven. Ik ken dit niveau van vriendschap en terugkijkend op mijn leven kan ik zeggen dat deze vriendschappen zielsgeluk heeft gebracht.
Volgens Aristoteles heeft iemand die nooit zo'n soort vriendschap heeft ervaren, eigenlijk geen menselijk leven geleid.
Brengt me terug naar de hond. Mochten er mensen zijn die dit soort vriendschap niet kennen, neem een hond. Nee, het is niet hetzelfde, dat weet ik wel. Maar de vriendschap met een hond kan ook je persoonlijke groei als mens bevorderen en je karakter positief beïnvloeden. Dat zien we aan de geïnterneerden die dankzij het opvoeden van een hond een beter mens worden. Dus laten we er een nieuwe kreet voor verzinnen, zoals: 'omdat zij hond zijn, omdat wij soms hond willen zijn'.
