Filmfestival Assen - Decadentie.

Zomaar een woord dat telkens in mijn hoofd rondtolde deze ochtend: decadentie. Straks zal ik eens opzoeken wat het precies betekent want exact weet ik het niet. Bij het woord decadent zie ik altijd een stel opgeblazen verwende stedelijke lui voor ogen, vol vooroordelen, en dat is vast een beetje kort door de bocht.

Voordat ik lui lag te mijmeren over dit woord was ik zweterig wakker geworden omdat er een jong doodsbang ventje in het bos voor me uit rende, zijn prachtige sterke lijfje rende vrijwel naakt in de maanbeschenen nacht weg, door het hinderlijk hoge gras dat gemeen tegen zijn benen moet hebben gesneden. Pijnlijk roffelden zijn ongeschoende voeten over de ongelijke bosgrond. Zijn hart moet geklopt hebben als een razende.
Hij had nog maar kort in bed gelegen, dicht tegen zijn zus en moeder aan, zijn hand op de schouder van zijn zus toen hij een geluid had waargenomen. Zijn moeder had hem gerustgesteld: 'het is slechts de wind maar' (Just the wind - de titel van de film). Hij had zijn ogen weer gesloten om opeens weer klaarwakker te schrikken, hij had de auto horen komen, het geluid herkend van eerder op de dag, de dreiging herkend en gevoeld dat de dood ging aankloppen. Snel was hij opgesprongen en uit het raam gewipt, na zijn zus en moeder nog te hebben geroepen met een : 'snel, snel, daar zijn ze!' Maar zijn zus, opa, moeder waren te traag geweest. De deur werd al open geschopt, en hij sprong uit het raam en rende rende. Even stond hij stil omdat hij de schoten hoorde, keek om en zag de lichtflitsen in de schamele bouwval die zijn huis was geweest. Daarna rende hij zo snel mogelijk verder weg, achtervolgd door lange mannenbenen die goed beschermd waren met hoge legerlaarzen. Het geweer glansde in het maanlicht toen het opgetild werd, beng.

Gisteren, het filmfestival in Assen. Hierboven een stukje van de laatste van de vijf films die wij met een groepje van vijf dames zagen. Dit Roma-jongetje dat ik terugzag in mijn droom en dat werd achtervolgd door fascistische moordenaars, leek op mijn broertje. Ik moest aan de gelijkenis denken als ik in de film zijn olieachtige gebruinde huid zag of zijn sterke profiel. Hij had donkere ogen die verhaalden over eigenzinnigheid, over onrust en een sterke drang tot overleven. Goed gecast dus.
Toch waren wij na het aanschouwen van de film niet tevreden. Een verhaallijn ontbrak, was de algemene conclusie. Eigenlijk was dat bij iedere film die we hadden gezien wel zo geweest, we misten 'iets', iets dat ons meer bij ons lurven had gepakt of kippenvel had bezorgd.

Ik peinsde nog wat na, terwijl we, net door de bioscoopdeur gestapt hebbend, direct ons oordeel gaven, aangemoedigd door de beoordelingsbriefjes die je bij iedere film meekrijgt (graag aangeven wat u van deze film vind). Een vakje inscheuren is mogelijk van 'slecht' tot 'zeer goed'.  Graag had ik eerst nog even de film laten bezinken, want net als de tweede, en vierde film die we vandaag zagen, was dit een film die gebaseerd was op ware gebeurtenissen en deden ze me wat. Over het algemeen werd deze film beoordeeld als 'redelijk' (door mij als 'goed'). Maar dit was de laatste film van de dag geweest, we stonden in een kring even na te praten, vol en moe van alle indrukken. Er werd voorgesteld later ook eens samen naar een heel andere film te gaan: er kwam binnenkort een film over "Nijntje". We lachten, plaagden degeen die het had voorgesteld.

We liepen naar de parkeergarage, zochten de twee auto's waarmee we waren gekomen, en splitsten op, lachend en zwaaiend. Vijf verschillende vrouwen die elkaar min of meer kennen, via elkaar, die een leuke dag gehad hadden.

Onze hoofden zouden wat stiller worden tijdens de half uur durende rit naar huis, we zouden nog wat napraten over wat de films ons hadden meegegeven.
Voor mij was het dit:
Het eerst wat in me opkwam: wat hebben we het hier in Nederland toch goed. Geen angst dat er 's nachts op de deur geramd gaat worden, dat we verdreven worden, of vermoord omdat we een andere kleur hebben.
Ofwel, beter omschreven, wat bof ik dat mijn ouders niet tot de Roma behoorden of tot arme uitgebuite Chinezen, of Koreanen of welke ongedrukte of uitgebuite groep dan ook.
Wat bof ik dat ik geen armoede of oorlog ken, behalve via de verhalen van mijn ouders. Daar ligt wellicht ook een verschil in beoordeling over de films. Mijn ouders zouden de boodschap niet gemist hebben, anders geoordeeld hebben over de (meeste) films die wij gisteren zagen. Ze zouden bij het zien van de meeste films gehuild hebben, de beelden niet hebben kunnen verdragen. Ook zij zouden in het jongetje van de laatste film mijn broertje, hun zoon gezien hebben. Denk ik.

Mijn moeder zou in de tweede film (Io Sono Li) zichzelf herkend hebben omdat ook zij ooit voor een ronduit belachelijk stuksloon jurken en blouses naaide, niet lang na de oorlog. Maar mijn moeder heeft zich nooit een slaaf gevoeld, zoals de Chinese jonge vrouw die in de film, van hot naar haar wordt gesleept om te werken en 'haar schulden' af te betalen (ze bouwde schulden op als ze weer ergens anders naar toe moest, treinkosten etc.), met als ultieme dreiging dat ze haar zoontje pas weer zal zien als deze schulden vereffend zijn.

De film waar ik ook door geraakt was was door de documentaire die een zus had gemaakt over haar verslaafde broer (Nichts Fur Die Ewigkeit). Misschien was ik nog het meest verbaasd door de feit dat de documentaire over een periode van wel meer dan tien jaar liep, maar dat het ook liet zien dat in eerste instantie het niet leek of de drugsverslaving als een probleem werd gezien, laat staan dat het tot een noodlottig eind zou leiden. De familieband maakt de documentaire zeer intiem. Pas op het eind van de documentaire kreeg ik het gevoel dat die verslaving wel eens noodlottig kon worden. En die ontkenning van het probleem herkende ik. Als je een verslaafde van dichtbij kent duw je die niet te hanteren problemen zo ver mogelijk van je af om zelf je hoofd boven water te houden. Door de intimiteit vond ik dit verhaal veel dichter bij komen dan welke documentaire dan ook die ik gezien heb over verslaafden.

Twee films die we zagen hebben ik tot nu toe niet genoemd. De ene was traag en saai (In Another Country). De enige mooie beelden vond ik als ik de hoofrolspeelster op de (al wat vermoeide) rug zag, de taillenaad van haar jurk soms zichtbaar door de verschoven ceintuur. Het misschien onbedoeld in beeld gebrachte echt treurige van het rommelige verzonnen leven van de hoofdrolspeelster.

De andere nog niet genoemde film (Therese Desqueyroux) verhaalde van een depressieve leegte van een Franse (lesbische?) vrouw in de dertiger jaren. Het lijkt haar logisch om met de man van haar beste vriendin te trouwen, en dat huwelijk getuigt ondanks de geboorte van een dochter van zo'n grote eenzaamheid dat zij, getriggerd door haar mans hartproblemen, hem iets eerder zijn graf in wil helpen. Bijna alsof dat voornemen de enige spanning in haar leven brengt waar zij zo naar hunkert. Zij wordt gesnapt en opgesloten in een koud en vochtig landhuis dat de familie ergens heeft. Uiteindelijk wordt haar vergeving geschonken en wordt ze, inmiddels half dood van ellende en verwaarlozing, 'vrij' gelaten, wat nogal bijzonder is voor een familie die gewend is om (letterlijk) aangeschoten wild de nek om te draaien.

Er schiet me nog iets te binnen over de film Just the Wind (over de Roma-familie die vermoord gaat worden): Het (circa 11-jarige) Roma jongetje geeft in de film een gevonden dood varkentje een fatsoenlijke begrafenis, wat ik een mooi moment vond omdat het varkentje eigendom was geweest van een eerder uitgemoorde Roma familie. Dat jongetje werd hierdoor van een (ik had hem al veroordeeld) diefje in een jongen met een diep mededogen/gevoelsleven.

Weet jij waarom het woord decadent door mijn hoofd rolt als een irriterende stuiterbal? Heeft het te maken met het feit dat we als toeschouwer zo gemakkelijk mogen oordelen over van alles en nog wat? Zelfs over films die de mens laten zien in al zijn schoonheid, kleinheid, wreedheid, domheid? Ik zal toch nog eens op internet zoeken wat het woord precies betekent.